Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (Herz-Jesu-Kirche) powstał jako druga rzymsko-katolicka świątynia Olsztyna. Komitet pod przewodnictwem ks. Augustyna Karaua rozpoczął zbiórkę składek na budowę w 1895 r. Po dwóch latach zakupiono od wdowy Wilhelminy Doliny 20 mórg roli pomiędzy ul. M. Kopernika (Kopernikus-Straße) i drogą na Wójtowo.
Koncepcję kościoła stworzył królewiecki architekt Fritz Heitmann, autor licznych budynków sakralnych i świeckich w Prusach Wschodnich. Projektując kościół nawiązywał do lokalnych gotyckich i neogotyckich obiektów. Wieża główna wzorowana jest na wieży kaplicy zamkowej w Królewcu, zaś prezbiterium na malborskim kościele Najświętszej Marii Panny.
Prace ziemne rozpoczęły się 11 czerwca 1901 r. a cztery miesiące później bp Andreas Thiel poświęcił kamień węgielny – przy wzniesionych murach korpusu i chóru. W maju 1902 r. mistrz blacharski Albert Heinrici rozpoczął pokrywanie dachu i wież. Po kilku tygodniach zamontowano krzyże na małych 47-metrowych wieżach, we wrześniu zaś na wieży głównej, liczącej 83 metry wysokości. Dopiero w maju 1903 r. zakończono przy niej prace i zdjęto oplatające ją rusztowania a następnie wstawiono witraże. Dzięki wysiłkom ks. Karaua, proboszcza parafii św. Jakuba – ks. Josepha Teschnera i ofiarności wiernych, biskup warmiński Eduard Herrmann dokonał konsekracji już 19 października 1903 r. Koszty budowy kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i plany zbudowania neoromańskiego kościoła pw. Świętego Józefa (St.-Josef-Kirche), zmusiły niemniej ks. Teschnera do sprzedaży parceli obejmującej cmentarz przy kościele pw. Świętego Krzyża (Heilig-Kreuz-Kirche) pod budowę nowego ratusza.
Zob. Rafał Bętkowski, Olsztyn jakiego nie znacie, Olsztyn 2003, ss. 88-89
